Home > Het Berenbos > Beren

Beren

Wat zijn beren? Beren (Ursidae) vormen een familie binnen de roofdieren (carnivora). Beren zijn de grootste op het land levende roofdieren. Binnen de beren zijn drie onderfamilies te onderscheiden, de reuzenpanda (Ailuropodinae), de brilbeer (Tremarctinae), en de echte beren (Ursinae). De familie Ursinae bestaat uit zes verschillende beersoorten met overeenkomstige uiterlijke kenmerken zoals de krachtige poten en een fors lichaam. Daarnaast delen zij hetzelfde dieet. Hoewel deze beren allemaal omnivoor zijn, bestaat hun dieet toch voornamelijk uit plantaardig voedsel. Ze leven in zeer diverse gebieden, van de Noordpool tot aan de tropische wouden rond de evenaar. Bears in Mind richt zich met haar projecten op de (Europese) bruine beer, de Aziatische zwarte beer (kraagbeer), de Maleise beer (of honingbeer), de brilbeer en de lippenbeer.

Download hier de factsheet over de evolutie van beren

Bruine beer

De bruine beer heeft het grootste verspreidingsgebied van alle beersoorten. De grotere populaties komen voornamelijk voor in Scandinavië, de Balkan, Eurazië, delen van Azië (Siberië) en Noord-Amerika. De in Amerika leven grizzly beren zijn ook bruine beren. De bruine beer leeft in uitgestrekte bossen, bergachtige gebieden en toendra’s. Het leefgebied van de Europese bruine beer is te vinden in het overzicht van beren in Europa.

Dieet
Hoewel de bruine beer tot de grote carnivoren behoort, is hij een echte omnivoor die voornamelijk plantaardig voedsel zoals vruchten, grassen, zaden, bessen, wortels, knollen en noten, eet. Hij heeft een voorliefde voor honing en andere zoetigheid. Verder eet hij insecten, vis, kleine zoogdieren en dode grotere dieren. In sommige gebieden jaagt hij ook op grote hoefdieren zoals elanden, rendieren en edelherten.

Winterrust
Bruine beren gaan gedurende circa vijf maanden in winterrust. Dit is niet hetzelfde als bijvoorbeeld bij egels, die echt in winterslaap gaan. Afhankelijk van de breedtegraad waar de beren leven kiezen ze een bestaand hol of graven ze er zelf een.

Sociaal gedrag
De bruine beer is een solitair dier en heeft zijn eigen territorium. Soms kunnen territoria overlappen. Zo beslaat het territorium van een volwassen mannetje meestal de territoria van meerdere vrouwtjes en overlapt het soms met de territoria van andere mannetjes. De bruine beer leeft veel alleen, met uitzondering van de paartijd. Op plaatsen waar voedsel in overvloed is komen beren vaak bij elkaar, zoals bij de zalmtrek.

Status
De Europese bruine beer is al in grote delen van zijn voormalig leefgebied uitgeroeid. Ook andere ondersoorten van de bruine beer, zoals de grizzly beer in Noord-Amerika, worden veelal bedreigd. Het aantal bruine beren wordt wereldwijd op 100.000 individuen geschat. Volgens de IUCN-status wordt de bruine beer ‘veilig’ genoemd. Op een aantal plaatsen wordt de populatie wel als bedreigd beschouwd.

Factsheet Bruine Beer (Ursus arctos)

Amerikaanse zwarte beer

De Amerikaanse zwarte beer leeft in Noord-Amerika: de Verenigde Staten, Canada, Alaska en zelfs in Mexico en Florida. Hij leeft voornamelijk in bosrijke zoals naaldwouden. Bijvoorbeeld in nationale parken als Yellowstone park. Het leefgebied van de Amerikaanse zwarte beer is de toendra en laagland in de buurt van water. Ondanks zijn naam kan hij in verschillende kleuren voorkomen; zwart, bruin, kaneelkleurig, grijs en zelfs bijna wit. De Amerikaanse zwarte beer is de meest actieve van alle beren.

Dieet
Het dieet bestaat voornamelijk uit plantaardig voedsel zoals bessen, wortels, eikels, twijgen, noten en vruchten. Daarnaast eet de Amerikaanse zwarte beer onder andere insecten, vis, aas en kleine tot grote zoogdieren zoals herten, elanden en andere gewervelde dieren.

Winterrust
Bijna allemaal gaan ze in winterrust, maar sommige zuidelijke populaties hebben geen winterrust, omdat de winters nogal mild zijn en voedsel dan niet schaars is. De Amerikaanse zwarte beer is de meest actieve beer van alle beren. De meeste Amerikaanse zwarte beren gaan in winterrust, maar sommige zuidelijke populaties hebben geen winterrust omdat de winters er mild zijn en er voldoende voedsel is. Wanneer hij van zijn winterrust geniet doet hij dat het liefst in een holle boom, een grot, onder grote stenen of onder een omgevallen boom.

Sociaal gedrag
Net zoals de meeste andere beren is deze soort een solitair dier. Hij leeft veelal alleen, met uitzondering van vrouwtjes die hun jongen bij zich houden. Op plaatsen waar voedsel in overvloed is kome de beren vaak bij elkaar.

Status
Er zijn nog ongeveer 850.000 – 950.000 Amerikaanse zwarte beren in het wild. Bedreigingen voor hun voortbestaan zijn de vernietiging van hun natuurlijke leefgebied en de illegale jacht. Maar de populatie is redelijk stabiel en neemt op sommige plaatsen, zoals in nationale parken, zelfs toe. De IUCN-status van de Amerikaanse zwarte beer is ‘veilig’. Toch zijn er populaties in het oosten van Amerika die worden bedreigd.

Factsheet Amerikaanse Zwarte Beer (Ursus americanus)

Aziatische zwarte beer

Het verspreidingsgebied van de Aziatische zwarte beer (ook wel kraagbeer genoemd vanwege de ruige lange haren in de nek, op de schouders en aan de zijkanten van de hals) strekt zich uit van Noord-Iran tot Zuidoost-Azië, Japan en het Himalaya gebergte (tot een hoogte van ongeveer 4000 meter). Hij leeft in bosrijke, bergachtige gebieden. In de winter trekken ze naar lager gelegen gebieden. De kop van de Aziatische zwarte beer is rond, met opvallend grote en bewegelijke oren die ver uiteen staan.  Zijn langharige vacht is meestal gitzwart, soms donkerbruin. Op zijn borst zit een witgele maanvormige tekening.

Dieet
Het dieet van de Aziatische zwarte beer is voor het grootste deel plantaardig. Denk hierbij aan knollen, eikels, granen, vruchten, bessen, wortels en noten. Ook eet hij wel zoogdieren zoals een schaap of geit. Dat maakt deze beer een echte omnivoor.

Winterrust
Deze soort is in de winter gedurende enkele maanden niet actief. Drachtige vrouwtjes en beren in koudere gebieden gaan in winterrust.

Sociaal gedrag
De Aziatische zwarte beer leeft voornamelijk solitair, behalve tijdens de paartijd. Naar soortgenoten is hij niet snel agressief. Er is nog niet veel bekend over deze beersoort in het wild.

Status
VVolgens de IUCN-status is de Aziatische zwarte beer ‘kwetsbaar’. De populatie wordt voornamelijk bedreigd door de jacht omwille van zijn lichaamsdelen (gal) en het verlies van zijn leefgebied door habitatvernietiging. Dit dwingt ze steeds dichter bij de bewoonde wereld. Daarbij neemt de landbouw toe, wat resulteert in mens-beer conflicten; ze eten soms vee en het aantal gevallen waarbij mensen gewond raken na contact met een beer neemt ook toe.

Factsheet Aziatische zwarte beer (Ursus thibetanus)

Lippenbeer

De lippenbeer leeft voornamelijk in Centraal en Zuid India, Bangladesh, Nepal, Buthan en Sri Lanka. Door de afsplitsing van India en het eiland Sri Lanka zijn er twee ondersoorten ontstaan. Het leefgebied van de lippenbeer bestaat uit uitgestrekte tropische, beboste, dun bevolkte, bergachtige gebieden en toendra’s die een goede schuilplaats bieden. Zijn opvallendste kenmerk is de snuit; die is licht en uitgestrekt, met bewegelijke lippen die ver vooruit gestoken kunnen worden, vandaar zijn naam. Verder heeft de lippenbeer een uitzonderlijke lange, platte tong. Het zwarte, lange ruige haar vormt een grote kraag in zijn nek. Vaak hebben ze lange haren over de oren. Op de borst is een witte hoefijzervormige tekening te zien.

Dieet
De lippenbeer eet vooral termieten, mieren en fruit. Om gemakkelijk termietenheuvels of mierenhopen open te kunnen maken heeft de lippenbeer grote nagels aan zijn voorpoten. Daarna blaast hij met kracht stof en aarde uit de termietenheuvels en slurpt vervolgens met zijn buisvormige vooruitgestoken tong de bewoners zó luidruchtig naar binnen dat hij wel 100 meter verderop te horen is! Ook houdt deze beer van bladeren, bloesem, vruchten en bijennesten. Hiervoor klimt hij dan ook graag in bomen.

Winterrust
Net zoals de Reuzenpanda, Brilbeer, IJsbeer en Maleise beer gaat de lippenbeer niet in winterrust.

Sociaal gedrag
De lippenbeer is veel ’s nachts actief. Overdag slaapt hij in natuurlijke of zelf gegraven holen. Vooral langs rivieroevers of in ravijnen. Zij wijze van klimmen ziet er onbeholpen uit, maar toch klimt hij graag in de bomen op zoek naar voedsel. De lippenbeer is in tegenstelling tot de meeste andere beren redelijk sociaal.

Status
In heel zijn leefgebied wordt de populatie van de lippenbeer bedreigd, zowel in Sri Lanka als in India. Ooit hebben de zigeuners lippenberen gebruikt om ze af te richten als dansbeer. Vanuit India is dit gebruik verspreid naar het Midden-Oosten en Europa. De vele honderden dansberen zijn inmiddels gelukkig uit het straatbeeld verdwenen en in opvancentra geplaatst. De lippenbeer is een belangrijk dier in de droge bossen van centraal en zuid India en Sri Lanka. Bescherming is nodig, anders sterft de lippenbeer ook hier, net als in Zuid-China, over niet al te lange tijd uit. De IUCN-status van de lippenbeer is ‘kwetsbaar’.

Factsheet Lippenbeer (Ursus ursinus)

IJsbeer

Het leefgebied van de ijsbeer bestaat uit de kustgebieden van de Poolcirkel. IJsberen jagen voornamelijk op het pakijs bij de kust en op de eilanden. In de zomer zijn de ijsberen vooral te vinden op de toendra-achtige gebieden. Het lichaam van de ijsbeer is, in tegenstelling tot dat van de meeste bruine beren, slank en zijn poten zijn kort en stevig. De brede, platte voetzolen vertonen haren in de naden, zwemvliezen tussen de tenen en zijn voorzien van vijf grote nagels. Dit zorgt voor een goede grip op het gladde ijs. De huid van de ijsbeer is zwart en absorbeert heel goed de warmte. De witte, holle haren en een dikke vetlaag zorgen voor extra isolatie waardoor de ijsbeer goed warm blijft. In wezen is de ijsbeer niets anders dan een bruine beer die zich in de IJstijd aan het leven in het Poolgebied heeft aangepast.

Dieet
De ijsbeer heeft veel meer een roofdierengebit dan zijn soortgenoten en ik ook veel meer een carnivoor dan de bruine beer. Het voornaamste voedsel van de ijsbeer is dan ook dierlijk. Zeehonden hebben de voorkeur. Daarnaast doet hij zich tegoed aan walrussen, zeevogels en vis. Maar zo nodig neemt hij ook genoegen met kleinere prooien zoals sneeuwhazen en lemmingen. In de zomer eet hij bovendien de bladeren van de wilg, bessen, gras en mos. Een ijsbeer kan ook mensen aanvallen.

Winterrust
IJsberen gaan niet in winterrust. Een drachtig vrouwtje zoekt wel complete rust en graaft een gang van 2 à 3 meter in de sneeuw, met aan het einde een ruimte waar ze in past. Vervolgens laat ze alles dichtsneeuwen en zijn haar sporen uitgewist. In haar hol is ze actief bezig met het grootbrengen van de jongen en haar hartslag gaat niet naar beneden. Een echte winterrust is het dus niet.

Sociaal gedrag
IJsberen leven over het algemeen solitair, behalve wanneer het paartijd is. De ijsbeer is een bijzonder goede zwemmer, kan enkele meters diep duiken en soms wel 80 seconden onderwater blijven! Op het land kan de ijsbeer zich ook prima voortbewegen en is hij bijzonder snel. Daarbij heeft de ijsbeer een zeer goed ontwikkeld reukorgaan. Wanneer hij een prooi heeft ontdekt die zich vele kilometers verderop bevindt, loopt hij in een rechte lijn tot wel 65 kilometer per uur om de prooi te bereiken.

Status
De ijsbeer heeft geen natuurlijke vijand. De mens is hun enige vijand. Volgens de IUCN-status is de ijsbeer ‘kwetsbaar’. Door het broeikaseffect en menselijke invloed neemt de populatie ijsberen nu al drastisch af en de toekomst ziet er niet best uit. Geschat is dat er nog ongeveer 20.000 tot 25.000 ijsberen leven over de hele wereld.

Factsheet IJsbeer (Ursus maritimus)

Maleise beer

Het leefgebied van de Maleise beer (ook bekend als honingbeer) strekt zich uit van Zuidooost-Azië naar Borneo, Java, Maleisië, Sumatra, Thailand en Myanmar. De honingbeer leeft in bosrijke gebieden zoals de tropische regenwouden. De Maleise beer is de kleinste beersoort. De wat hondachtige, vrij kleine, platte kop van deze beer heeft een vuilwitte snuit. Deze is kort met een extreem lange tong. Op de borst bevindt zich een hoefijzervormige room-geelkleurige vlek. De kortharige pels is glanzend zwart tot zeer donkerbruin. In het Engels wordt de Maleise beer ‘sun bear’ genoemd.

Dieet
De honingbeer eet voornamelijk plantaardig voedsel, zoals palmharten van de kokospalm en in het bijzonder jonge spruiten. Ook bevat hun dieet honing, nectar van bloemen, fruit, bessen en zaden. Maar ze eten ook insecten zoals mieren en termieten. Daarnaast eet hij onder andere ook kleine gewervelde dieren zoals zoogdieren en vogels.

Winterrust
De Maleise beer gaat niet in winterrust in verband met de overvloed aan voedsel en het klimaat waarin hij leeft.

Sociaal gedrag
Maleise beren leven voornamelijk solitair, maar heel soms ook in kleine groepen. Overdag slapen ze in een holle boom en ’s nachts klimmen ze rond in de bomen op zoek naar voedsel. Op de grond zoeken ze naar insecten, onder andere in holle boomstammen. Honingberen brengen een groot deel van de dag door in bomen waar ze nesten bouwen.

Status
Op de Maleise beer wordt gejaagd vanwege hun gal en klauwen welke veel geld opleveren. Deze worden gebruikt in de Traditionele Chinese geneeskunde. Daarnaast is het leefgebied van de Maleise beer drastisch aan het afnemen door toedoen van de mens. Dit heeft tot gevolg dat ze steeds dichterbij menselijk leefgebied worden gedwongen om voedsel te zoeken. Om deze redenen is de IUCN-status van de Maleise beer dan ook ‘kwetsbaar’.

Factsheet Maleise beer (Helarctos malayanus)

Brilbeer

De brilbeer leeft in Zuid-Amerika in het Andesgebergte, vaak in onherbergzame streken. Dit is waarschijnlijk ook één van de redenen dat hij nog niet is uitgestorven. De brilbeer leeft voornamelijk in de bergwouden op ongeveer 2000 meter hoogte, maar wordt ook aangetroffen op de steppes en zelfs in woestijnachtig gebied. Hij heeft een blonde tekening rond zijn ogen die vaak doorloopt tot op de borst. Vandaar zijn naam ‘brilbeer’. Iedere beer heeft een eigen unieke tekening. Hij heeft een zwart tot donkerbruine, kortharige vacht en sterke klauwen. De brilbeer is relatief klein.

Dieet
De brilbeer eet voornamelijk plantaardig; noten, vruchten, laurier, vijgen, jonge bladeren, boomschors, zaden kruiden en honing behoren tot zijn dieet. Het liefst eet hij harten van de bromelia (een plant die in zijn leefgebied voorkomt). Heel af en toe eet hij ook een muis, konijn, insecten of zelfs een lam of hert.

Winterrust
De brilbeer gaat niet in winterrust.

Sociaal gedrag
De brilbeer leeft solitair. Ze ontlopen elkaar maar zijn daarbij niet territoriaal. Van alle beren maakt de brilbeer het meest gebruik van bomen: om voedsel te zoeken, te vluchten, maar ook om te slapen. Hij trekt takken naar elkaar toe om een nest of eetplatform te maken.

Status
Ondanks zijn grote leefgebied en zijn perfecte aanpassing aan het leven in de meest onherbergzame delen van het Andesgebergte en daarbuiten is de brilbeer toch één van de meest bedreigde berensoorten. Zijn IUCN-status is dan ook ‘kwetsbaar’. Volgens schattingen zijn er 13.000 tot 18.000 brilberen in leven. De daling in de populatie brilberen wordt voornamelijk veroorzaakt door de jacht en het verlies van zijn leefgebied.

Factsheet Brilbeer (Tremarctos ornatus)

Reuzenpanda

De reuzenpanda komt voor in de berggebieden van China. Ze leven voornamelijk aan de oostkant van het Tibetaanse Plateau, waar de panda in ongeveer 67 Chinese reservaten te vinden is. Rondom de ogen heeft de reuzenpanda heeft de reuzenpanda zijn kenmerkende zwarte vlekken waardoor zijn ogen erg groot lijken. Een ander, minder opvallend kenmerk is de zesde teen. De reuzenpanda heeft zes tenen aan de voorpoten in plaats van vijf. De vacht wordt gevormd door dikke, lange haren. De hoofdkleur is geelwit, de poten zijn zwart, evenals de ring om de ogen, de oorschelpen en een smalle band over de schouders.

Dieet
Hoewel de voorouders van de reuzenpanda vleeseters waren, is de reuzenpanda toch echt vegetariër. Hij eet voornamelijk bamboe. Een stukje vlees op zijn tijd slaat hij echter niet af. De spijsvertering van de reuzenpanda is gek genoeg niet ingesteld op het verwerken van bamboe en andere planten. Hij moet daarom veel en vaak eten, tot wel 10 tot 15 keer per dag en 10 tot 12 uur per dag!

Winterrust
Er gaan geruchten dat de reuzenpanda in winterrust gaat, maar hier zijn geen bewijzen voor.

Sociaal gedrag
Een wilde panda besteedt zijn dag voornamelijk aan rusten, eten en voedsel zoeken. Wanneer de panda zich bedreigt voelt klimt hij in een boom. Normaal gesproken leven ze op de grond. In principe leven panda’s solitair, behalve tijdens het paringsseizoen. Dan zoeken ze elkaar op. Recent onderzoek wijst echter uit dat er ook vaak kleine groepjes panda’s in grote gebieden leven, die – ook buiten het paringsseizoen – contact met elkaar hebben. Panda’s lijken erg schattig, maar zijn beslist niet ongevaarlijk. Het is voorgekomen dat een panda een mens aanviel uit irritatie.

Status
Het leefgebied van de panda wordt steeds kleiner en de IUCN-status van de panda is dan ook ‘kwetsbaar’. Ook zijn beperkte dieet kan voor een bedreiging zorgen. In China zijn een aantal natuurreservaten voor de panda en in de dierentuinen proberen ze met panda’s te fokken, wat erg moeilijk gaat. Pandavrouwtjes zijn uiterst kieskeurig in de selectie van de mannen. Naar schatting leven er nog ongeveer 1865 panda’s in het wild. Onderzoekers zijn momenteel bezig om door middel van fokprogramma’s, waarbij voornamelijk gebruikt wordt van kunstmatige inseminatie (KI), om de populatie in stand te houden. Maar helaas worden er maar weinig jongen geboren door de zeer korte vruchtbaarheidsperiode van pandavrouwtjes. De populatie in het wild zal dus niet snel groeien.

Factsheet Reuzenpanda (Ailuropoda melanoleuca)